भारत र पाकिस्तान बीचको सैन्य सामग्रीको तुलना

काठमाडौ,भारत र पाकिस्तान बीचको सैन्य सामग्रीको तुलना एक जटिल विषय हो, किनकि यो दुई देशको सैन्य शक्ति, हतियार, प्रविधि, र रणनीतिक क्षमतामा आधारित छ। भारतसँग जनशक्ति, रक्षा बजेट, र प्राविधिक क्षमताको हिसाबले पाकिस्तानमाथि स्पष्ट फाइदा छ। भारतको सक्रिय सैनिक संख्या करिब १४.५ लाख र रिजर्भ फोर्स ११.५ लाख छ, जुन विश्वको दोस्रो ठूलो सेना हो, जबकि पाकिस्तानसँग ६.५४ लाख सक्रिय सैनिक र ५ लाख रिजर्भ फोर्स छन्। भारतको रक्षा बजेट करिब ७९ अर्ब अमेरिकी डलर छ, जुन पाकिस्तानको ७.६ अर्ब डलरको तुलनामा धेरै गुणा ठूलो छ। यो ठूलो बजेटले भारतलाई आधुनिक हतियार, प्रविधि, र अनुसन्धानमा लगानी गर्न सक्षम बनाउँछ।हवाई शक्तिको कुरा गर्दा, भारतीय वायुसेनासँग करिब २,००० लडाकु विमान छन्, जसमा राफेल, सुखोई Su-30 MKI, मिग-२९, र स्वदेशी तेजस समावेश छन्। यसका साथै, अग्नि, पृथ्वी, र ब्रह्मोस जस्ता मिसाइलहरू र ड्रोन प्रविधिले भारतलाई प्राविधिक फाइदा दिन्छ। पाकिस्तानी वायुसेनासँग करिब ८०० लडाकु विमान छन्, जसमा JF-17 थन्डर, F-16, र मिराज समावेश छन्, र बाबर, राद, र घौरी मिसाइलहरू छन्। यद्यपि, भारतको हवाई शक्ति संख्यात्मक र प्राविधिक रूपमा बलियो छ।नौसैनिक शक्तिमा पनि भारत अगाडि छ। भारतीय नौसेनासँग १५० भन्दा बढी युद्धपोतहरू छन्, जसमा विमानवाहक पोत (INS विक्रान्त, INS विक्रमादित्य), परमाणु र परम्परागत पनडुब्बी, र डिस्ट्रोयर समावेश छन्। पाकिस्तानी नौसेनासँग करिब ३० युद्धपोतहरू छन्, जुन रक्षात्मक रणनीतिमा केन्द्रित छ र अरब सागरमा सीमित प्रभाव राख्छ।परमाणु शक्तिको हिसाबले दुवै देश लगभग बराबर छन्। भारतसँग करिब १६०-१८० र पाकिस्तानसँग १७०-१८० परमाणु हतियार भएको अनुमान छ। भारतको परमाणु डेलिभरी प्रणाली (अग्नि मिसाइल, राफेल विमान, INS अरिहन्त) अधिक विविध र उन्नत छ, र यसको नीति "नो फर्स्ट युज" हो। पाकिस्तानले बाबर, घौरी मिसाइल, र F-16 विमान प्रयोग गर्छ र पहिलो प्रयोगको सम्भावनालाई खुला राख्छ।आधुनिक प्रविधि र स्वदेशी उत्पादनमा भारतले तेजस विमान, ब्रह्मोस मिसाइल, र INS विक्रान्त जस्ता हतियारहरू DRDO मार्फत विकास गरेको छ। पाकिस्तान भने अधिकांश हतियार आयातमा निर्भर छ, विशेषगरी चीन र अमेरिकाबाट, यद्यपि JF-17 थन्डर जस्ता हतियार चिनियाँ सहयोगमा बनेका छन्।रणनीतिक रूपमा, भारतको भौगोलिक आकार र QUAD, रूस, र अमेरिकासँगको गठबन्धनले दीर्घकालीन युद्धमा फाइदा दिन्छ। कश्मीरमा भारतको बलियो सैन्य उपस्थिति छ। पाकिस्तानले गैर-राज्य अभिनेताहरूलाई समर्थन गर्ने रणनीति र चीनसँगको साझेदारीमार्फत क्षेत्रीय चुनौती दिन्छ।समग्रमा, भारतको ठूलो सेना, उन्नत प्रविधि, र रणनीतिक गठबन्धनले दीर्घकालीन फाइदा दिन्छ, तर दुवै देशको परमाणु शक्तिका कारण पूर्ण-स्तरीय युद्ध जटिल र विनाशकारी हुन सक्छ। पाकिस्तानको गैर-परम्परागत रणनीति र चिनियाँ समर्थनले छोटो अवधिको युद्धमा चुनौती दिन सक्छ, तर परमाणु जोखिमले युद्धलाई असम्भव बनाउँछ।