चीनको खनिज प्रतिबन्धविरुद्ध अमेरिकाको जवाफ: बोइङ पार्ट्स निर्यात रोक्न सक्छ ?

अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले चीनको दुर्लभ पृथ्वी खनिज (रेर अर्थ मिनरल्स) निर्यातमा लगाएको प्रतिबन्धविरुद्ध अमेरिकाले बोइङ विमानका पार्ट्सको निर्यातमा नियन्त्रण लगाउने चेतावनी दिएका छन्। यो कदमले चीनको हवाई यातायात क्षेत्रलाई ठूलो असर पार्न सक्ने विज्ञहरूले बताएका छन्।ट्रम्पले सेप्टेम्बर १० मा ह्वाइट हाउसमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा बोल्दै भने, “हामीसँग धेरै विकल्प छन्। हामीसँग विमान र विमानका पार्ट्स छन्। उनीहरूका धेरै बोइङ विमान छन् र पार्ट्सको आवश्यकता छ।” यो प्रतिक्रिया चीनले सेप्टेम्बर ९ मा दुर्लभ खनिजको निर्यातमा कडा नियन्त्रण घोषणा गरेको एक दिनपछि आएको हो। राउटर्सका अनुसार, चीनले पाँच नयाँ तत्वहरू थपेर सेमिकन्डक्टर प्रयोगकर्ताहरूमाथि थप जाँचबुझको व्यवस्था गरेको छ। यो कदम ट्रम्प र चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङबीचको वार्तालाई प्रभावित पार्न सक्ने छ, जुन नोभेम्बर १ देखि ३ सम्म दक्षिण कोरियामा आयोजना हुने एसिया-प्यासिफिक इकोनोमिक कोअपरेशन (एपेक) सम्मेलनमा हुने अपेक्षा गरिएको छ।ट्रम्पले चीनको यो कदमलाई “हैरान पार्ने” भन्दै भने, “यो कहाँबाट आयो ? यो पूरै आकस्मिक थियो। यो मेरो उद्देश्यले गरिएको होइन, उनीहरूले यो हाम्रो लागि मात्र होइन, सम्पूर्ण विश्वलाई लक्षित गरेका छन्।” उनले यो प्रतिबन्धलाई अप्रत्याशित भनेका थिए।चीनले अप्रिलमा ट्रेड तनावका कारण चिनियाँ एयरलाइन्सहरूलाई बोइङ विमानको डेलिभरी रोक्न आदेश दिएको थियो, यद्यपि बोइङले ट्रम्पको कूटनीतिक प्रयासबाट जोडिएका ठूला विदेशी अर्डरहरू प्राप्त गरेको थियो।

हाल बोइङ चीनसँग ५०० सम्म विमान बेच्ने वार्तामा छ, तर चीनमाथिको निर्भरता विगतका वर्षहरूमा घटेको छ।चेन–एभीयसन डाटाका अनुसार, चीनका २९ तालिकाबद्ध एयरलाइन्सहरूले कुल १,७१५ बोइङ विमान सञ्चालन गरिरहेका छन्, जसमध्ये १४४ डेलिभरी बाँकी छन् – दुई वटा बी७३७–७, ११७ वटा बी७३७–८, दस वटा बी७३७–१० र १५ वटा बी७८७–९। धेरैजसो चिनियाँ एयरलाइन्सहरूले डेलिभरी नहुँदासम्म अर्डरहरू सार्वजनिक गर्दैनन्, जसले गर्दा वास्तविक प्रतिबद्धता यसभन्दा बढी हुन सक्छ।एयर चाइनाले मात्र २०८ बोइङ विमान सञ्चालन गर्दछ तर एउटा बी७३७–८ को डेलिभरी बाँकी छ, जबकि यसले १०० चिनियाँ निर्मित सी९१९ अर्डर गरेको छ। चाइन साउदर्न एयरलाइन्सले २५४ बोइङ विमान सञ्चालन गर्दै ६५ वटा बी७३७–८ र ९४ वटा कोम्याक सी९१९ अर्डर गरेको छ। हाइनान एयरलाइन्सले १८७ बोइङ जेट सञ्चालन गर्दै आठ वटा बी७३७–८ को डेलिभरी बाँकी छ, भने सियामेन एयरलाइन्सको फ्लिटमा १५८ बोइङ विमान छन् जसमध्ये एउटा बी७३७–८ अर्डर छ। चाइन इस्टर्न एयरलाइन्सले १६८ बोइङ जेट सञ्चालन गर्दै दुई वटा बी७३७–८ र चार वटा बी७८७–९ को डेलिभरी बाँकी छ, साथै ९५ वटा सी९१९ अर्डर गरेको छ।यो निर्यात प्रतिबन्धले अमेरिकाको जीई एयरोस्पेस र फ्रान्सको साफ्रान एयरक्राफ्ट इन्जिन्सबीचको संयुक्त उद्यम सीएफएम इन्टरनेशनललाई पनि असर पार्न सक्छ, जसले बी७३७ म्याक्स, बी७७७ र बी७८७ मोडेलका इन्जिनहरू बनाउँछ।बेइजिङले आफ्नो एयरोस्पेस उद्योगलाई विस्तार गर्न सी९१९ मा काम गरिरहेको छ, तर पश्चिमी पार्ट्समा अमेरिकी निर्यात प्रतिबन्धले उत्पादन ढिलो भएको छ। सेप्टेम्बर २०२५ सम्म कोम्याकले कुल पाँच वटा सी९१९ विमान डेलिभर गरेको छ– दुई वटा एयर चाइनालाई, एउटा चाइन इस्टर्नलाई र दुई वटा चाइन साउदर्नलाई।बोइङले यो विषयमा कुनै टिप्पणी गर्न अस्वीकार गरेको छ। ट्रम्पले पहिलेदेखि नै बोइङलाई वैश्विक व्यापार पुनर्संरचनाको लागि लिभरेजको रूपमा प्रयोग गर्दै आएका छन्। यसबीच, ट्रम्पले नोभेम्बर १ देखि लागू हुने गरी ५०० बिलियन डलरका चिनियाँ सामानमा १०० प्रतिशत ट्यारिफ घोषणा गरेका छन्, जसले व्यापार युद्धलाई थप तीव्र बनाउन सक्छ।यो घटनाले अमेरिका–चीन व्यापार तनावलाई नयाँ उचाइमा पुर्‍याएको छ, जसले विश्वव्यापी आपूर्ति शृङ्खला र हवाई यातायात क्षेत्रलाई प्रभावित पार्न सक्ने आशंका गरिएको छ।