माइक्रो आरएनएको खोजका लागि भिक्टर एम्ब्रोस र ग्यारी रुबकुनलाई २०२४ को चिकित्सा नोबेल पुरस्कार

स्टकहोम, स्वीडेन - सन् २०२४ को चिकित्सातर्फको नोबेल पुरस्कार अमेरिकी वैज्ञानिकद्वय भिक्टर एम्ब्रोस र ग्यारी रुबकुनलाई प्रदान गरिएको छ। उनीहरूले माइक्रो आरएनए (microRNA) को खोज र यसको जीन नियमनमा महत्त्वपूर्ण भूमिकाका लागि यो सम्मान प्राप्त गरेका हुन्। यो खोजले कोशिकाहरू कसरी बन्छन् र काम गर्छन् भन्ने कुरालाई बुझ्नमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ।

माइक्रो आरएनए साना, गैर-कोडिङ आरएनए अणुहरू हुन्, जसले कोशिकाहरूमा प्रोटिन उत्पादनलाई नियन्त्रण गर्छ। यो प्रक्रियाले कोशिकाहरूको विकास, कार्य र स्वास्थ्यमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। माइक्रो आरएनएले म्यासेन्जर आरएनए (mRNA) सँग जोडिएर प्रोटिन संश्लेषणलाई नियन्त्रण गर्छ, जसले क्यान्सर, मधुमेह, र स्नायु रोग जस्ता समस्याहरूको अध्ययनमा नयाँ सम्भावनाहरू खोलेको छ।

सन् १९९३ मा एम्ब्रोस र रुबकुनले राउन्डवर्म (C. elegans) मा पहिलो माइक्रो आरएनए (lin-4) पत्ता लगाए। उनीहरूले यो सानो अणुले कसरी जीन अभिव्यक्तिलाई नियमन गर्छ भन्ने कुरा पत्ता लगाए, जुन जैविक प्रणालीको समझमा ठूलो उपलब्धि थियो। यो खोजले मानव, जनावर र बिरुवाहरूमा माइक्रो आरएनएको विश्वव्यापी महत्त्वलाई उजागर गर्‍यो। माइक्रो आरएनएको अध्ययनले क्यान्सर, हृदय रोग, र अन्य जटिल रोगहरूको उपचारमा नयाँ सम्भावनाहरू खोलेको छ। यो खोजले कोशिकाहरू कसरी विशेष प्रकारका कोशिकाहरू (जस्तै मांसपेशी वा स्नायु कोशिका) मा परिणत हुन्छन् भन्ने कुरालाई बुझ्न मद्दत गरेको छ। माइक्रो आरएनएको खोजले जैविक र चिकित्सा अनुसन्धानमा नयाँ दिशा प्रदान गरेको छ।

नोबेल समितिले अक्टोबर २०२४ मा यो पुरस्कारको घोषणा गरेको हो। एम्ब्रोस र रुबकुनले १.१ मिलियन अमेरिकी डलर (लगभग ११ मिलियन स्वीडिश क्रोनर) को पुरस्कार राशि साझेदारी गर्नेछन्। नोबेल समितिका अनुसार, यो खोजले “जैविक प्रणालीहरूको आधारभूत समझलाई परिवर्तन गरेको” छ।

नेपालका वैज्ञानिक र अनुसन्धानकर्ताहरूले यो खोजलाई चिकित्सा र जैविक अनुसन्धानका लागि ऐतिहासिक मानेका छन्। काठमाडौँ विश्वविद्यालयका एक प्राध्यापकले भने, “माइक्रो आरएनएको खोजले रोगहरूको उपचारमा नयाँ ढोका खोल्न सक्छ, र यसले नेपालमा पनि जैविक अनुसन्धानलाई प्रेरित गर्नेछ।