सगरमाथा क्षेत्रमा असोजको असामान्य हिमपात

सगरमाथा क्षेत्रमा शरद ऋतु सुरु हुँदै गर्दा पर्यटकीय मौसम पनि आरम्भ हुने गर्दछ। सामान्यतया असोजको अन्तिम साताबाट नाम्चेबजारदेखि गोक्यो, दिङ्बोचे र फोर्चेसम्मको पदमार्गमा पर्यटक, व्यापारी तथा स्थानीयको चहलपहल बढ्छ। तर, यस वर्ष असोजको तेस्रो सातामै (असोज १७ गते आसपास) भारी वर्षा र हिमपातले खुम्बु क्षेत्रलाई सेताम्य बनाएको छ। यो घटना यस क्षेत्रमा असामान्य मानिन्छ, किनकि असोज महिनामा हिउँ पर्नु दुर्लभ हुन्छ। सामान्यतया मङ्सिरदेखि माघसम्म मात्र बाक्लो हिमपात हुने गर्दछ।

गत आइतबार (असोज १९ गते, अक्टोबर ५ तारिख) बिहानदेखि सुरु भएको भारी वर्षापछि सोलुखुम्बु जिल्लाको खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिकाको नाम्चेभन्दा माथिल्लो क्षेत्रमा हिउँ परेको थियो। लगातारको वर्षा र हिमपातले दिङ्बोचे, लाबुचे, फेरेचे र गोक्यो क्षेत्र पूर्ण रूपमा हिउँले पुरिएका थिए। स्थानीय शेर्पा पासाङ शेर्पाका अनुसार, यी क्षेत्रहरू सेताम्य बनेका थिए।

खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका–४ का अध्यक्ष लक्ष्मण अधिकारीले बताएअनुसार, आइतबार परेको हिमपातले माथिल्लो क्षेत्रका छानाहरूमा चार फिटभन्दा बढी हिउँ जमेको थियो। यसले स्थानीय बासिन्दा, व्यवसायी र आरोहण टोलीहरूलाई गम्भीर प्रभाव पारेको छ। पर्यटकीय गतिविधि ठप्प भएसँगै होटल तथा लज सञ्चालकहरूको व्यवसायमा हानि भएको छ। आरोहण तयारीमा रहेका टोलीहरूले बाटो अवरुद्ध हुँदा समस्या भोग्नुपरेको छ।

सगरमाथा प्रदूषण नियन्त्रण समिति (एसपिसिसी) का अध्यक्ष लामा काजी शेर्पाले यो हिमपातलाई जलवायु परिवर्तनको सङ्केत मानेका छन्। उनको भनाइमा, “असोजमा हिउँ पर्नु दुर्लभ हो। मैले यस्तो घटना कमै देखेको छु।” पछिल्ला वर्षहरूमा मौसममा अप्रत्यासित परिवर्तन देखिएको छ—कहिले असोजमै हिउँ, कहिले माघमा पनि नपर्ने। वातावरणविद्हरूका अनुसार, तापक्रम वृद्धि र वर्षाको असन्तुलनले हिमाली क्षेत्रमा हिउँको मात्रा घट्दै गएको छ, तर छोटो समयमा तीव्र हिमपातका घटना भने बढेका छन्।

यो हिमपात नेपालतर्फ मात्र सीमित नभई तिब्बततर्फको सगरमाथा क्षेत्रमा पनि फैलिएको छ। चिनियाँ राष्ट्रिय दिवस (अक्टोबर १) को साताव्यापी बिदामा ठूलो सङ्ख्या पर्यटकहरू कर्मा उपत्यकामा पुगेका थिए। शुक्रबार साँझदेखि (अक्टोबर ४) सुरु भएको भारी हिमपातले करिब एक हजार पर्वतारोही र पदयात्रीहरू फसेका थिए। यो क्षेत्र समुद्र सतहबाट ४,९०० मिटरभन्दा माथि अवस्थित छ, जसमा पदमार्गहरू अवरुद्ध भए।

चिनियाँ सरकारी सञ्चारमाध्यमका अनुसार, आइतबारसम्म ३५० भन्दा बढी पर्यटकहरूको उद्धार भएको छ, तर अझै २०० भन्दा बढी फसेका छन्। एक पर्यटक चेन्गेश्वाङ चेनले भनेकी थिइन्, “हिउँ एक मिटरभन्दा गहिरो थियो। हामीले हरेक १० मिनेटमा टेन्टबाट हिउँ हटाउनुपर्यो। हाइपोथर्मियाको जोखिम थियो।” उद्धारमा सयौँ स्थानीय बासिन्दा र फायरफाइटिङ टोलीहरू परिचालित भएका थिए। टिङ्ग्री काउन्टी पर्यटन कम्पनीले प्रवेश र टिकट बिक्री अस्थायी रूपमा रोकेको छ। यो हिमपात अक्टोबरको लागि असामान्य थियो, किनकि यो मौसममा सामान्यतया सफा आकाश र मधुरो तापक्रम हुन्छ।

चीनको क्विङ्हाइ प्रान्तमा पनि यो हिमपातले एक पर्यटकको हाइपोथर्मिया र उचाइजन्य रोगबाट मृत्यु भएको छ, भने १३७ जनाको उद्धार भएको छ। नेपालतर्फ पनि यो वर्षाको प्रभावले कोसी क्षेत्रमा बाढीपहिरोमा ४४ जनाको ज्यान गएको छ। खुम्बुका व्यवसायीहरूले पर्यटक आगमनमा कमी आएको बताएका छन्। आरोहण टोलीहरूले तयारीमा ढिलाइ भएको छ।वैज्ञानिकहरूका अनुसार, हिमनदीहरू पग्लिँदै जाँदा यस्ता अप्रत्याशित घटना बढ्न सक्छन्। सन् २०२४ र २०२५ मा हिउँको सीमा उच्च बनेको छ, जसले हिमनदीहरूको स्वास्थ्यमा असर पारिरहेको छ । नेपालतर्फ खुम्बु क्षेत्रमा स्थानीय टोलीहरू सक्रिय छन्, जबकि तिब्बतमा सरकारी टोलीहरूले बाटो सफा गरिरहेका छन्।यो घटनाले हिमाली पर्यटनमा मौसम पूर्वानुमानको महत्वलाई थप उजागर गरेको छन्।