मेडागास्करमा राजनीतिक संकट: राष्ट्रपतिद्वारा सेना जनरललाई प्रधानमन्त्री नियुक्त, युवा आन्दोलनको विरोध

अन्तर्राष्ट्रिय डेस्क – दक्षिणी अफ्रिकाको टापु राष्ट्र मेडागास्करमा जारी युवा नेतृत्वको विरोध प्रदर्शनले राजनीतिक संकट निम्त्याएको छ। राष्ट्रपति एन्ड्री राजोएलिनाले विरोध दबाउन सेनाका उच्च अधिकारी जनरल रुफिन फोर्टुनाट जाफिसाम्बोलाई नयाँ प्रधानमन्त्री नियुक्त गरेका छन्। यो कदमले सरकारको सैन्यीकरणलाई थप गहिरो बनाएको छ र सेनाको समर्थन जुटाउने राष्ट्रपतिको प्रयासलाई उजागर गरेको छ। तर, जेन जेड माडा नामक युवा आन्दोलनले यो नियुक्तिलाई अस्वीकार गर्दै राजोएलिनालाई ४८ घण्टाभित्र राजीनामा दिन अल्टिमेटम दिएको छ।

मेडागास्करमा यो संकटको जरा सेप्टेम्बर २५, २०२५ मा खनिएको थियो। राजधानी अन्तनानारिभोमा सुरु भएको प्रदर्शनले पानी र बिजुलीको निरन्तर अभावलाई मुख्य मुद्दा बनाएको थियो। यो गरिब टापु राष्ट्रमा यस्ता समस्या दैनिक जीवनको अभिन्न अंग बनेका छन्, तर युवाहरूले यसलाई व्यापक असन्तुष्टिको प्रतीक बनाए। जेन जेड माडा नामक सोसल मिडियामा सक्रिय युवा समूहले यो आन्दोलनलाई अगाडि बढायो। उनीहरूले आफूलाई "शान्तिपूर्ण, नागरिक आन्दोलन" भनेर वर्णन गर्छन् र नेपाल तथा मोरक्कोका युवा आन्दोलनबाट प्रेरणा लिएको बताएका छन्।पहिलो रातमै प्रदर्शनकारीहरूले सुपरमार्केटहरू लुटे, जसले गर्दा केही युवाहरू बेरोजगार भए। एक प्रदर्शनकारी फानोमेजान्त्सोआले भनेका छन्, "हामीले उनलाई कार्यालयमा मात्र सुन्न चाहन्नौं, उनी बाहिर आउनु पर्छ। हामीले परिणाम नपाउँदासम्म जारी राख्नेछौं।" प्रदर्शनले छिट्टै भ्रष्टाचार, बेरोजगारी, बढ्दो जीवनयापनको खर्च र आर्थिक असमानताजस्ता मुद्दाहरू समेट्यो। अब यो राष्ट्रपतिप्रतिको व्यापक आक्रोशमा परिणत भएको छ।यो तेस्रो हप्तामा प्रवेश गरेको छ। अन्तनानारिभो, टोलियारा र डिएगो जस्ता प्रमुख सहरहरूमा हजारौं प्रदर्शनकारी सडकमा उत्रिएका छन्। उनीहरूले ढुङ्गा र टायरका बैरिकेडहरू बनाएका छन्। संयुक्त राष्ट्रसंघका अनुसार, प्रदर्शनका सुरुका दिनहरूमा कम्तीमा २२ जना मारिएका छन् र १०० भन्दा बढी घाइते भएका छन्, यद्यपि सरकारले यी आँकडाहरूलाई अस्वीकार गरेको छ।

सुरक्षा बलहरूले प्रदर्शनकारीहरूलाई टियर ग्यास र बल प्रयोग गरेका छन्। अक्टोबर ६ मा अन्तनानारिभोमा सयौं प्रदर्शनकारीहरूलाई तितरबितर पार्दा कम्तीमा एक जना घाइते भएको प्रत्यक्षदर्शीहरूले बताएका छन्। यो हिंसाले आन्दोलनलाई थप उत्तेजित बनाएको छ। जेन जेड माडाले सोसल मिडियामार्फत् आफ्नो सन्देश फैलाउँदै आएको छ र युवा विद्यार्थीहरूले यसलाई मुख्य रूपमा अगाडि बढाएका छन्।राष्ट्रपति राजोएलिनाले यो संकटलाई सामना गर्न पहिले सरकारलाई पूरै विघटन गरेका थिए। सेप्टेम्बर २९ मा भएको यो कदमले तत्कालीन प्रधानमन्त्री क्रिस्टियन न्ट्सायलाई पदच्युत गरेको थियो। त्यसपछि अक्टोबर ६ मा लावोलोहा राष्ट्रपति महलमा बोल्दै उनले जनरल जाफिसाम्बोलाई नियुक्त गरे। "मैले बुद्धिमत्तापूर्वक निर्णय लिएर डिभिजनल जनरल रुफिन फोर्टुनाट डिम्बिसोआ जाफिसाम्बोलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरेको छु," राजोएलिनाले भने।उनले नयाँ प्रधानमन्त्रीलाई "स्वच्छ, इमानदार र छिटो काम गर्ने व्यक्ति" को रूपमा वर्णन गर्दै भने, "देशलाई व्यवस्था पुनर्स्थापना गर्न र जनताको विश्वास जित्न सक्षम प्रधानमन्त्री चाहिन्छ।" जाफिसाम्बोको मुख्य प्राथमिकता बिजुली र पानीको आपूर्ति बहाल गर्नु रहनेछ। जनरल जाफिसाम्बो २०२१ देखि प्रधानमन्त्री कार्यालयमा सैन्य क्याबिनेटका निर्देशक थिए। राजोएलिनाले शुक्रबार नै भनेका थिए कि उनी प्रदर्शनकारीहरूको गुनासो सुन्न तयार छन्, तर राजीनामाको मागलाई अस्वीकार गरे।यो नियुक्तिलाई विश्लेषकहरूले "सरकारको सैन्यीकरण" को रूपमा हेर्छन्। राजोएलिनाले हालै तख्तापलटको डर व्यक्त गरेका थिए, जसले यो कदमलाई थप सन्देहपूर्ण बनाएको छ। विडम्बनाको कुरा, राजोएलिना स्वयं २००९ मा प्रदर्शन र सैन्य समर्थनबाट सत्तामा आएका थिए।जेन जेड माडाले नियुक्तिलाई "पुरानो भित्री व्यक्ति" को रूपमा अस्वीकार गरेको छ। उनीहरूको सोसल मिडिया विज्ञप्तिमा भनिएको छ, "राजोएलिना सत्तामा रहुन्जेल हामी संघर्ष जारी राख्नेछौं।" आन्दोलनले राजोएलिनालाई ४८ घण्टाभित्र मागहरूमा "सकारात्मक प्रतिक्रिया" दिन अल्टिमेटम दिएको छ।पूर्व राष्ट्रपति म्यार्क रावलोमानाना, जसले अब प्रदर्शनकारीहरूसँग जोडिएका छन्, ले बिबिसीलाई भनेका छन्, "राजोएलिना सुन्दैनन्। यो नियुक्तिले कुनै फरक पार्ने छैन।" यो आन्दोलन राजोएलिनाको २०२३ को पुनर्निर्वाचनपछि उनलाई सामना भएको सबैभन्दा ठूलो चुनौती हो। त्यस चुनावमा उनले ५८.९६% भोट पाएका थिए, तर मतदाता सहभागिता ऐतिहासिक रूपमा कम ४६% मात्र थियो।क्रिश्चियन काउन्सिल अफ चर्चेज अफ मेडागास्कर (एफएफकेएम) ले सरकार र प्रदर्शनकारीहरूबीच मध्यस्थता गर्न तयार रहेको बताएको छ।मेडागास्कर प्राकृतिक स्रोत, खनिज र जैविक विविधताले भरिपूर्ण छ, तर विश्वका सबैभन्दा गरिब देशहरू मध्ये एक हो। विश्व बैंकका अनुसार, ३२ मिलियन जनसंख्यामध्ये ७५% गरिबी रेखामुनि छन्। स्वतन्त्रता (१९६०) पछि प्रति व्यक्ति आय ४५% ले घटेको छ। यो आन्दोलनले मेडागास्करको अस्थिर राजनीतिक इतिहासलाई सम्झाउँछ – २००९ को विद्रोहले राजोएलिनालाई नै सत्तामा पुर्‍याएको थियो।

यो संकटले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको ध्यानाकर्षण गरेको छ। यदि राजोएलिना अल्टिमेटमको सम्मान गरेनन् भने, प्रदर्शन थप हिंसात्मक हुन सक्छ। जेन जेड माडाको उदयले युवा शक्तिको भूमिकालाई उजागर गरेको छ, जसले मेडागास्करको राजनीतिलाई परिवर्तन गर्न सक्छ।