मध्यपूर्वमा GPS स्पूफिङ घटनाले एयर इन्डिया प्रभावित

मध्यपूर्वी क्षेत्रमा भएको GPS स्पूफिङको घटनाले एयर इन्डियाको एक विमानलाई गम्भीर असर पुर्‍याएको छ। यसले विमानलाई इमर्जेन्सी अवस्थामा पुर्‍याई दुबईतर्फ डाइभर्ट गर्नुपरेको थियो। यो घटना प्रत्यक्ष रूपमा नेपालको हवाई क्षेत्रमा नभए पनि दक्षिण एसियाली उडान मार्गहरूसँग जोडिएको हुँदा नेपालका हवाई यात्रु र प्राधिकरणहरूले पनि सतर्कता अपनाउनुपर्ने देखिएको छ।

घटनाको विस्तृत विवरण:

भियेनाबाट नयाँ दिल्लीतर्फ उडिरहेको एयर इन्डियाको विमानले मध्यपूर्वको इराक हवाई क्षेत्रमा प्रवेश गर्दा GPS स्पूफिङको शिकार भयो। स्पूफिङ भनेको आक्रमणकारीहरूले भुइँबाट नक्कली स्याटेलाइट सिग्नलहरू पठाई विमानको स्थान, उचाइ र गति गलत देखाउने विधि हो। यसले विमानको अटोपाइलट, अटोथ्रस्ट, फ्लाइट डाइरेक्टर र अटोल्यान्ड जस्ता महत्त्वपूर्ण प्रणालीहरू पूर्ण रूपमा असफल भए। पाइलटहरूले म्यानुअल रूपमा (ह्यान्ड-फ्लाई) विमान चलाउनुपर्‍यो। यसबेला विमानको एक इनर्सियल रेफरेन्स युनिट (IRU) – जुन GPS बिना पनि स्थान निर्धारण गर्ने वैकल्पिक प्रणाली हो – पहिलेदेखि नै खराब थियो, जसले परिस्थिति झन् जटिल बनायो।

फ्लाइटराडार२४ को तथ्यांकअनुसार, विमानको स्थान सेकेन्डभित्रै ३३५ किलोमिटर टाढा देखाइएको थियो। नेभिगेसन इन्टिग्रिटी क्याटेगोरी (NIC) मूल्य शून्य पुग्दा GPS डाटा पूर्ण रूपमा अविश्वसनीय भयो। यो हस्तक्षेप स्थानीय समय दिउँसो १०:३० तिर सुरु भएको थियो र सोही मार्गका अन्य उडानहरूले पनि यस्तै समस्या भोगेका थिए। मध्यपूर्वी क्षेत्रमा सैन्य गतिविधिका कारण यस्ता स्पूफिङ घटनाहरू बढ्दै गएका छन्, जसले हवाई यातायातलाई जोखिममा पारिरहेको छ।

डाइभर्सन र समाधान:

पाइलटहरूले तुरुन्तै इमर्जेन्सी घोषणा गरी विमानलाई दुबई डाइभर्ट गरे। दुबई पुगेपछि GPS र अन्य अवियोनिक्स प्रणालीहरूलाई पावर साइकल (अफ-अन) गरी पुनः स्याटेलाइट सिग्नलहरू प्राप्त गरियो। आवश्यक जाँचबुझपछि विमान दिल्ली प्रस्थान भयो र सुरक्षित अवतरण गर्‍यो। यात्रुहरूलाई दुबईबाट दिल्लीसम्म सोही विमानमै पुर्‍याइएको एयर इन्डियाले स्पष्ट पारेको छ। क्षेत्रमा सैन्य गतिविधिका कारण हवाई क्षेत्रहरू बन्द हुँदा पाइलटहरूको कार्यभार बढेको थियो।

प्राधिकरणको प्रतिक्रिया र सल्लाह:

भारतको डाइरेक्टोरेट जेनेरल अफ सिभिल एभिएसन  ले सबै एयरलाइन्सहरूलाई नक्कली GPS सिग्नलविरुद्ध सजग रहन र पूर्वतयारी गर्न निर्देशन दिएको छ। एयर इन्डियाले पाइलटहरूलाई विशेष सर्कुलर जारी गर्दै GPS हस्तक्षेप क्षेत्रमा उडान गर्दा IRU जस्ता ब्याकअप प्रणालीहरू पूर्ण कार्यशील राख्न आग्रह गरेको छ। १०,००० घण्टाभन्दा बढी उडान अनुभव भएका एक वरिष्ठ पाइलटले यो डाइभर्सनलाई 'सबैभन्दा उपयुक्त परिस्थितिजन्य निर्णय' मानेका छन्।

विश्वव्यापी सन्दर्भ र नेपालको सान्दर्भिकता:

GPS स्पूफिङ र ज्यामिङ हवाई यात्राको लागि गम्भीर खतरा बनेको छ। आधुनिक विमानहरू GPS मा अति निर्भर छन्, जसले अन्य प्रणालीहरूलाई पनि असर गर्छ। सन् २०२४ मा मात्र ४.३ लाख यस्ता घटनाहरू रिपोर्ट भएका थिए, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा ६२ प्रतिशतले बढी हो। पाइलटहरूलाई GPS बिना नेभिगेसन गर्ने तालिम दिइन्छ, तर ब्याकअप प्रणालीहरू विफल हुँदा जोखिम दोब्बर हुन्छ। मध्यपूर्व नजिकका दक्षिण एसियाली उडान मार्गहरूमा सैन्य गतिविधिहरू बढ्दै गएका सन्दर्भमा नेपालका हवाई प्राधिकरणहरूले पनि यस्ता घटनाप्रति विशेष ध्यान दिनुपर्छ। वैकल्पिक नेभिगेसन प्रणालीहरूको विकास र तालिमलाई प्राथमिकता दिन आवश्यक छ।