"मेसिनले लिङ्ग देख्दैन, तपाईंको शक्ति देख्छ"

भारतकी पहिलो महिला ट्रेन चालक सुरेखा यादवले ३६ वर्ष लामो सेवापछि हालै आफ्नो जागिरबाट बिदा लिएकी छन्। "मेसिनले लिङ्ग देख्दैन, तपाईंको शक्ति देख्छ," उनले भनिन्। यो भनाइले उनको प्रेरणादायी करियरको सारलाई प्रतिबिम्बित गर्छ।सन् १९६५ मा भारतको पश्चिमी महाराष्ट्र राज्यको एउटा सानो सहरमा जन्मिएकी सुरेखा एक किसान परिवारकी जेठी सन्तान हुन्। बाल्यकालदेखि नै उनले खेतमा काम गर्दै पढाइलाई प्राथमिकता दिइन्। उनको परिवारले उनलाई शिक्षामा जोड दिन प्रेरित गर्‍यो, जसले उनलाई यो असाधारण करियरतर्फ डोर्‍यायो।इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङमा स्नातक पूरा गरेपछि सुरेखाले रोजगारीको खोजीमा थिइन्। एक दिन उनले भारतीय रेलवेको सहायक ट्रेन चालकको लागि विज्ञापन देखिन् र त्यसलाई अवसरको रूपमा अँगालिन्। त्यतिबेला उनलाई थाहा थिएन कि भारतमा कुनै पनि महिला ट्रेन चालक छैनन्। उनले यो जागिरलाई केवल आयआर्जनको माध्यमको रूपमा हेरिन्।सन् १९८९ मा उनले मालवाहक ट्रेनको चालकको रूपमा आफ्नो करियर शुरू गरिन्। तर प्रशिक्षणको पहिलो दिन उनले आफू कक्षामा एक्ली महिला भएको थाहा पाइन्। "मैले सोचेँ, यदि मैले यो जागिर लिएन भने, अरू कसैले लिन्छ। म छानिएकी छु, म यो गर्छु," उनले भनिन्।ट्रेन चालकको काम निकै जटिल थियो।

ट्रेनको रुट, गति र अन्य पक्षहरूको निगरानी गर्नुपर्ने, सधैं सतर्क रहनुपर्ने र दुर्घटना रोक्न तत्काल निर्णय लिनुपर्ने जिम्मेवारी उनको काँधमा थियो। भारतीय रेलवेको विशाल सञ्जालले लाखौं यात्रुहरूलाई सेवा दिन्छ, र यो देशको जीवनरेखाको रूपमा चिनिन्छ। सुरेखाले बाढीले डुबेका रेलमार्ग, पहाडी क्षेत्र र लामो यात्राहरूमा ट्रेन चलाएकी छन्।उनले दुई गर्भावस्थाको समयमा पनि काम गरिन् र आफ्ना बच्चाहरूलाई हुर्काउँदै जागिरलाई निरन्तरता दिइन्। "ट्रेन चलाउँदा सिग्नल, ट्र्याक, गति र सहकर्मीको कुरा एकैसाथ ध्यान दिनुपर्छ। त्यस्तो बेला बच्चाहरूलाई सम्झने फुर्सद हुँदैन," उनले भनिन्। "३० सेकेन्ड वा एक माइक्रोसेकेन्डको लागि पनि ध्यान बाहिर गयो भने, सबै यात्रुको ज्यान जोखिममा पर्छ।"सुरेखाले आफ्नो करियरमा धेरै चुनौतीहरूको सामना गरिन्। अप्रत्याशित कामको समय, खानपिनको असुविधा र केही ट्रेनहरूमा महिलाहरूको लागि शौचालय वा कपडा फेर्ने ठाउँको अभावले उनको कामलाई झनै कठिन बनायो। तर उनले कहिल्यै हार मानिनन्। उनको परिवार र पुरुष सहकर्मीहरूको साथले उनलाई अगाडि बढ्न मद्दत गर्‍यो। "मेरा सहकर्मीहरूले मलाई कहिल्यै फरक व्यवहार गरेनन्," उनले भनिन्।सन् १९९६ मा उनी लोकोमोटिभ पाइलटको रूपमा बढुवा भइन्, जुन ट्रेनको नियन्त्रण कक्षको मुख्य चालकको भूमिका हो। उनले धेरै महिला ट्रेन चालकहरूलाई प्रशिक्षण दिने अवसर पनि प्राप्त गरिन्। आज भारतीय रेलवेमा २,००० भन्दा बढी महिला चालकहरू छन्, र सुरेखा उनीहरूका लागि प्रेरणाको स्रोत बनेकी छन्।अन्तिम दिन, सुरेखाले भारतको प्रिमियम लामो दूरीको ट्रेन राजधानी एक्सप्रेस चलाएर मुम्बईको टर्मिनल स्टेशनमा पुगिन्। त्यहाँ उनलाई सहकर्मीहरूले ढोल बजाएर र नृत्य प्रदर्शन गरेर भव्य बिदाइ गरे। "मैले ६० वर्षको उमेरसम्म ट्रेन चलाउँछु भन्ने कहिल्यै सोचेको थिइनँ," उनले भनिन्।जब उनलाई जागिरको सबैभन्दा सम्झनायोग्य कुरा के हो भनेर सोधियो, उनले भनिन्, "ट्रेनको सिग्नलको उज्यालो। ती साना बत्तीहरूले मलाई सधैं बाटो देखाए।"सुरेखा यादवको यो यात्रा केवल उनको व्यक्तिगत सफलताको कथा मात्र होइन, बरु भारतमा लैङ्गिक समानता र महिलाहरूको सशक्तीकरणको प्रतीक पनि हो। उनको कथाले हजारौं महिलाहरूलाई असम्भव देखिने सपनाहरू पछ्याउन प्रेरित गर्नेछ।(बिबिसी)