फुच्ची कम्रेड अर्थात सम्झना राई

छोटो स्कट ,छडी छोडेको कर्ली कपाल पशुपती क्याम्पस को हातामा सम्झना विद्यार्थी हरुलाई परेका समस्या हरु सँग जुधी रहेको भेटीइन । घर बाट  पैसा आउन ढिला भएका देखी घरबेटिले दलित भन्ने थाहा पाएका सम्मा गुनासा हरु……

सम्झना जि कडाइ नेता हो क्या हो? भन्ने मेरो प्रश्न मा उनको उत्तर थियो ," साथी भाई सँग आफ्ना र साथी भाईका आफुले गुनासो ,दुख साट्दा एकद्मै हलुका भैन्छ ।" सोलुखुम्बुको दुर्गम् सोताङको पावे घर बताउने सम्झना विद्यार्थी बिचमा निकै लोकप्रिय मानिन्छ्न । यती सानै उमेर मा राजनीति मा किन ? भन्ने प्रश्न मा सम्झना घोतलिन अनी,थपिन," समाज लाई केही गर्नु पर्दछ भन्ने लागेर नै हो। " 

सम्झनाको गाउमा एउटा मात्र दलित घर छ । त्यो घर लाई समाज ले गरेको व्यबहार ले उनको ममिलाई खिन्न्न बनाउथ्यो रे । कोही बिरामी पर्यो गाउमा , बोक्सी लागेको आरोप तेही परिवार माथि जान्थ्यो । होचो निचो काम केही अाइलाग्यो भने तेही परिवार नै त्यो कामको हकदार हुने गरेको उनलाई समेत याद छ । उनिहरुको आर्थिक अवस्था कमजोर हुँदाको दु:ख त उनिहरुलाई होला नै ,तर यही सामाजिक संरचनाको कारण त्यो परिवारले खेपेको दु:ख बेहिसाब उनको मन मा गढेको छ । शायद यस्तै असमानता बिच माओवादीले युद्द सुरु गरे , समाजका निमुखाहरुको एजेन्डा हरु बोकेर २०६२-६३ सम्म अाइपुग्दा राष्ट्रले केही शासकिय संरचना र केही शासकिय सिद्द्यान्त हरु लाई आत्मासात गरेको छ । तेही जन आन्दोलन पश्चात त्यो परिवारको बारे उनलाई ममिले भनेको याद छ "माओबादी जनयुद्ध गर्दा त्यो दलित परिवार थप् प्रोत्साहित भएर राजनीतिक परिवारत्न पश्च्जात अहिले समाज मा आफ्नो  दर्बिलो उपस्थिती जनाउन सक्यो ।  त्यसैले माओवादी जनयुद्ध परिवर्तनको सम्बाहक भएको  उनलाई लाग्दछ । बाबा ,आमा, काका , काकी कोही राजनीतिमा नभए पनि तेही ममिको शब्दले उनलाई लाग्यो माओबाद नै उत्तम राजनीतिक बिचार  र परिवर्तनको संबहाक हुन सक्दछ । 

उसो त उनकी आमाको  समेत् १३ बर्षमा बिहे गरेको उनलाई थाहा छ । समाजमा छोरी मान्छे हरु पढ्न पाउने अवस्था नहुनु ले विवाह प्रतिको बुझाई नै गलत बनाइदिएको उनलाई लाग्दछ । चेतना अभावमा महिला पढेपछी बोक्सी हुन्छ भन्ने अपभ्रंश नै बनेको थियो ,संस्क्रिती नै बनेको थियो! उनलाई लाग्दछ माओवादी आन्दोलन पश्चात त्यो भास्य परिवर्तन भएको छ।त्यसैले  उनकै ममिले पढ्नु पर्दछ भन्ने लागेर नै उनलाई काठमान्डौ  सम्म पुराउनु भयो पढ्नको लागि  । क्याम्पस छिर्दै गर्दा उनलाई ममिले परिवार मात्र राम्रो हुनु पर्दछ भनेर देखेको सपना देख्नु भएको छ तर उनिलाई अझै  अगाडि बढेर समाज परिवर्तन गर्नु पर्दछ भन्ने लागेको छ । अनी त उनीले आफ्नो राजनीतिक आबद्दता थप बढाइन ।

युद्दमा लागेको पार्टिमा युवा हरु लाग्दा लडाकु भनेर जिस्काउदैनन ? मेरो सानो स्वरको प्रश्न मा सम्झना थप्छिन ,"देश युद्ध मा होमिरहेको बेला उनलाई लाग्थ्यो , यो देशमा बेकार युद्ध भैरहेको छ । तर देश को राजनीतिक चेत थपिदै जादा लाग्यो देशमा यो भन्दा अझै भीषण युद्धको खाचो छ।“ ‘ त्यो युद्ध अब कस्ले गर्ने सामर्थ्य लाग्ला ?’ सम्झनालाई लाग्छ युद्ध गर्ने सामर्थ्य युवा हरुले राख्छन । उस्तै  उमेर समुह बिच हुने जातिय भेदभाव , आर्थिक असमानता समाजमा  निर्मुल भएकै छैन नि । भ्रष्ट्रचार गरेर अकुत कमाउने हरुको रवाफले समाजमा नयाँ बर्ग को जन्म भएको छ । दु:ख गर्ने भन्दा कानुनको केस्रा देखाएर दु:ख दिने हरुको राजागज ले शायद बिद्रोहको नयाँ ढाचा हरु खोजिरहेको उनलाई लाग्दछ। राजु राजु स्याङ्तानका कबिताका हरफ हरुले नि एक किसिमको युद्द नै गरेका छन। अखबर मा गुन्जिने खगेन्द्र सङ्रौलाहरु, हरि रोकाहरुले परिकल्पनाले पनि समाज थप जागरुक भएको उनलाई लाग्दछ । युद्द भनेको बन्दुक मात्र भन्ने भास्य राजु हरुका कविता ले अब परिवर्तन भएनन र ?  एक स्थिर, शान्त र समृद्ध राष्ट्रका लागि शान्तिपूर्ण, लोकतान्त्रिक र कानूनी प्रक्रिया र सबैको सामूहिक प्रयास जरुरी छ। 

बिकेन्द्रिकरणको अभ्यासमा हाम्रो शासन व्यबस्था चुक्दा पाएका उपलब्धी हरु गुम्ने डर एकातर्फ बढीरहेको उनलाई लाग्दछ । सन्जाल हरु हुँन वा चिया पसल हरुका असन्तुस्टि हरु तिनले दिने सन्केत भनेको बिद्रोह नै हो । त्यसका लागि युवा हरु तयार रहनु पर्दछ भन्ने उनलाई लाग्दछ । 

सोलु खुम्बु को बिकट बस्ती देखी संघिय राजधानि काठमान्डौ आउँदै गर्दा उनले सोचेको वा देखेको  संसार शायद अलग रहेछ । त्यसैले उनी राजनीतिको लागि कलिलो मस्तिस्क नभनेर नै क्रान्तिका ठेली हरु उगारिन । शिवपुरिको जङल मा हाइकिङ गर्दा होस् वा सोलु सम्मको सुमो को यात्रा मा होस्, माओ ले लेखेका उनका सफलताका सुत्र हरु उनी बोकेर नै हिड्छिन । माइक्रो कुर्दा को समय पनि अध्ययन मै भेटिने सम्झना भन्छिन , "सबै गल्ती आँफै गर्न थालियो भने एक बारको  जिन्दगी कम हुन्छ , त्यसैले अरु सफलता वा बिफलता बाट सिक्न अध्ययन जरुरी हुन्छ ।" "पढेर बाबुराम" भन्ने ट्रोल नि युवा पुस्ता चलेको छ भन्ने प्रश्न गर्दा उनले थपिन ,"तेही समयानुकुल बन्न र युवा लाई बुझाउन नै त राजनीति हाम फाल्नु परेको हो नि !!

पछिल्ला केही वर्षहरूमा नेपालको राजनीतिक परिप्रेक्ष्यमा धेरै उतारचढाव आएको छ। नेपाल कम्युनिस्ट पाटी (माओबादी केन्द्र)को सुबेक्षुक संगठन अखिल क्रान्तिकारी ले विद्यार्थी नेताको उमेर तोक्दै ३२ बर्षा राखे पछी यस्ले युवा हरुमा नयाँ बहस श्रीजना गरेको छ । यसले  नेपालमा राजनीतिक चेतना र सामाजिक व्यवहारमा पनि केही महत्त्वपूर्ण परिवर्तनहरू आउने अप्रेक्षा गरिएको  छ।   नयाँ पुस्ताले विभिन्न सामाजिक र राजनीतिक परिवर्तनहरूको लागि आवाज उठाउने प्रक्रिया तीव्र बनाएको छ। गणतन्त्रको पहिलो दशकपछि, अब नेपालले  लोकतान्त्रिक मूल्य र नैतिकताको महत्त्वलाई बुझ्दै नयाँ दिशामा अघि बढिरहेका सानो उद्दरण यो हुन सक्ने देखिन्छ । सम्झना थप्छिन," नेपाली राजनीतिमा समाजको चेतनास्तरमा प्रगति भइरहेको छ। खासगरी, युवा वर्गका बीचमा देशको समृद्धिका लागि क्रियाशीलता बढेको छ। यसले नयाँ राजनीतिक दलहरू र विचारधाराको विकास गर्न मद्दत पुर्याएको छ। यद्यपि, देशमा राजनीतिक स्थायीत्वको चुनौती भने टरी सकेको छैन ।“

जनताले आफूहरूको अधिकार र कर्तव्यलाई बुझ्न थालेका छन्, जसका कारण चुनावहरूमा भाग लिने प्रतिस्पर्धा बढेको छ। स्वतन्त्र उमेद्वारहरु नै सुशासनको नारा दिएर आउने क्रम बढेको छ । युवापुस्ताको बृद्धि, सशक्त शिक्षा र सूचना प्रविधिको विकासले जनचेतनालाई अघि बढाएको , उनलाई लाग्दछ । 

युवाहरूको बेरोजगारी, सामाजिक असमानता, भ्रष्टाचार, र अस्थिर राजनीतिक प्रणालीले उनीहरूको भविष्यको विकासमा बाधा पुर्याइरहेको छ। यी समस्याहरूलाई समाधान गर्ने काम युवाहरूको नेतृत्वमा गर्नुपर्ने आवश्यकता रहेको उनको बुझाई छ ।

युवापुस्ताको राजनीतिक चेतनाले नेपालमा प्रजातान्त्रिक प्रक्रियामा नयाँ दृष्टिकोण ल्याउन सक्छ। युवाहरूको सक्रिय सहभागिता र विचारको आदानप्रदानले राजनीति अधिक पारदर्शी र जवाफदेहिता तर्फ उन्मुख बनाउने सम्भावना छ। साथै, युवाहरूको योजनाबद्ध र समावेशी दृष्टिकोणले देशको समृद्धि र विकासमा ठोस योगदान पुर्याउनेमा सम्झना ढुक्क छिन । अनी अखिल क्रान्तिकारीको आउँदै गरेको अधिबेशनमा सचिब उठ्ने हल्ला छ नि भन्ने जिज्ञासामा ,आशाबादी हुँदै सम्झना भन्छिन, "परि आएको खन्डमा पछी पर्ने कुरा त हुँदैन । "