अहमदाबाद विमान दुर्घटनाको अनुसन्धानमा गम्भीर प्रश्न:तत्काल न्यायिक छानबिनको माग

नयाँ दिल्ली – भारतीय पाइलट महासंघ (एफआईपी) ले एयर इन्डिया फ्लाइट एआई १७१ को जुन १२, २०२५ मा भएको त्रासदीपूर्ण विमान दुर्घटनाको अनुसन्धानमा गम्भीर प्रश्न उठाउँदै नागरिक उड्डयन मन्त्रीलाई सेप्टेम्बर २२ मा पत्र लेखेर तत्काल न्यायिक छानबिनको माग गरेको छ। यो दुर्घटना, जसमा अहमदाबादको सरदार वल्लभभाई पटेल अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट लन्डन गेटविकतर्फ उडान भरेको बोइङ ७८७-८ ड्रिमलाइनर (दर्ता नम्बर भिटि-एएनबी) उडान भएको ३२ सेकेन्डमै दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो, २६० भन्दा बढी व्यक्तिको ज्यान लियो। विमान बी.जे. मेडिकल कलेजको हास्टल भवनमा ठोक्किएर आगलागी हुँदा पूर्ण रूपमा नष्ट भएको थियो, जसमा २३० यात्रुमध्ये २२९ र १२ चालक दलका सबै सदस्यको मृत्यु भएको थियो, साथै जमिनमा १९ जनाको ज्यान गएको र ६७ जना घाइते भएका थिए। मृतकमध्ये गुजरातका पूर्वमुख्यमन्त्री विजय रूपानी पनि थिए, जसको शव डीएनए परीक्षणबाट जुन १५ मा पहिचान भएको थियो। यो बोइङ ७८७ को पहिलो घातक दुर्घटना थियो, जुन २०११ देखि सेवामा छ।

एफआईपीले विमान दुर्घटना अनुसन्धान ब्यूरो (एएआईबी) माथि पूर्वाग्रहपूर्ण अनुसन्धान र नियम उल्लङ्घनको गम्भीर आरोप लगाएको छ। एएआईबीको जुलाई १२ को प्रारम्भिक प्रतिवेदनले दुवै इन्जिनको इन्धन नियन्त्रण स्विचहरू 'रन' बाट 'कटअफ' मा एक सेकेन्डभित्रै परिवर्तन भएको देखाएको थियो, जसले इन्जिनहरूले इन्धन नपाएर शक्ति गुमाएको थियो। ककपिट भ्वाइस रेकर्डर (सीभीआर) मा एक पाइलटले अर्कोलाई "किन काट्यौ?" भनेर सोधेको र अर्कोले "मैले त काटिनँ" भनेको सुनिएको छ। यो स्विच सामान्यतया अवतरणपछि मात्र काटिन्छ। यद्यपि, एएआईबीले दोषारोपण नगरे पनि, यो विवरणले पाइलट त्रुटिको सन्देह बढाएको छ। एफआईपीले भने यो अनुसन्धानलाई "पूर्ण रूपमा र अपरिवर्तनीय रूपमा कम्प्रोमाइज" भएको बताएको छ, विशेष गरी कप्तान सुमीत सभरवाल, जससँग ३० वर्षको अनुभव र १५,००० भन्दा बढी उडान घण्टा थिए, माथि गलत दोष लगाइएको दाबी गरेको छ।

एफआईपीको पत्रमा एएआईबीले चयनित सीभीआर व्याख्या र 'लेयरड भ्वाइस एनालिसिस' को आधारमा कप्तान सभरवाललाई इन्धन स्विच काटेको अभियोग लगाएर "पाइलट त्रुटि" को कथा बनाएको आरोप छ, जुन "व्यावसायिक रूपमा असमर्थनीय" छ। साथै, २०१७ को विमान (दुर्घटना र घटना अनुसन्धान) नियमको नियम १७(५) उल्लङ्घन गर्दै सीभीआर रेकर्डिङ अनधिकृत रूपमा सार्वजनिक गरिएको छ, जसले मिडियामा सनसनी र कप्तानको चरित्र हत्या गरेको छ। थप रूपमा, अगस्ट ३० मा एएआईबीका अधिकारीहरूले कप्तान सभरवालका ९१ वर्षीय बुबा पुष्कर राज सभरवालको घरमा "समवेदना" को बहानामा गएर उनको कार्यमाथि दोषारोपण गर्ने संकेत गरेको, जुन नैतिक र प्रक्रियागत रूपमा गलत रहेको एफआईपीले बताएको छ। यस्ता कार्यहरूले अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन (आईसीएओ) को एननेक्स १३ र २०१७ को नियम ३ को उल्लङ्घन गरेको छ, जसले अनुसन्धानलाई दोषारोपणभन्दा रोकथाममा केन्द्रित राख्नुपर्छ। यी गल्तीहरूले पाइलटहरूको मनोबल र भारतको विमानिक विश्वसनीयता कमजोर बनाएको छ।एफआईपीले यो अनुसन्धान २०१० को मंगलोर एयर इन्डिया एक्सप्रेस दुर्घटना (१५८ मृत्यु) भन्दा ठूलो क्षति भएकोले न्यायिक छानबिन अनिवार्य रहेको तर्क गरेको छ। मंगलोर दुर्घटनामा पनि न्यायिक छानबिन गठन भएको थियो। एफआईपीले माग गरेको छ कि अवकाशप्राप्त सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीशको नेतृत्वमा उड्डयन, मर्मत, अवियोनिक्स र मानवीय कारकका विशेषज्ञहरू समावेश भएको कोर्ट अफ इन्क्वायरी गठन गरियोस्। साथै, नियम १२ अन्तर्गत एएआईबीको अनुसन्धान तत्काल रोक्न र बोइङ र जेनेरल इलेक्ट्रिक जस्ता कम्पनीहरूबाट साक्ष्य संकलन गर्ने अधिकार सुनिश्चित गर्न माग गरेको छ। सुप्रिम कोर्टले सेप्टेम्बर २२ मा केन्द्र सरकार र डीजीसीएलाई स्वतन्त्र छानबिनको पक्षमा नोटिस जारी गरेको छ, तर नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले अझै आधिकारिक जवाफ दिएको छैन।

यो विवादले भारतको विमानिक क्षेत्रमा पाइलट थकान, नियामक निगरानी र महामारीपछिको रिकभरीमा देखिएका समस्याहरूलाई उजागर गरेको छ। एफआईपी, जसले ५,००० भन्दा बढी पाइलटहरूको प्रतिनिधित्व गर्छ, ले यो छानबिनले पीडितहरू, उनका परिवार र भविष्यका यात्रुहरूको सुरक्षामाथि गम्भीर असर पार्ने बताएको छ। एयर इन्डियाले पीडित परिवारका लागि 'एआई-१७१ मेमोरियल एन्ड वेलफेयर ट्रस्ट' गठन गरेको छ, तर अनुसन्धानको पारदर्शितामाथि प्रश्न उठिरहेको छ। यो घटनाले भारतको विमान दुर्घटना अनुसन्धान प्रक्रियालाई अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डसँग तालमेल राख्न सुधारको आवश्यकता देखाएको छ।