वामपन्थी एकताको सङ्कट र सम्भावना: विप्लव र प्रचण्डको छलफल

नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा हालैका घटनाक्रमले नयाँ मोड ल्याएको छ। नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) नेतृत्वको विप्लवले प्रस्ताव गरेको नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्र निर्माणको अवधारणा र भदौ २३–२४ को जेनजी विद्रोहले उत्पन्न गरेको राजनीतिक परिदृश्यले नेपालको वामपन्थी आन्दोलनमा नयाँ सम्भावना र चुनौतीहरूको सिर्जना गरेको छ। यो विश्लेषणात्मक लेखमा विप्लवको प्रस्ताव, जेनजी विद्रोहको प्रभाव, माओवादी केन्द्रसहित अन्य वामपन्थी दलहरूको रणनीति, र समग्र नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनको भविष्यको सम्भावनालाई गहन रूपमा केलाउने प्रयास गरिएको छ।भदौ २३–२४ को जेनजी विद्रोहले नेपालको राजनीतिक परिदृश्यमा ठूलो उथलपुथल ल्याएको छ। यो विद्रोहले केपी ओली नेतृत्वको कांग्रेस–एमाले गठबन्धन सरकारलाई ढालेर पुराना दलहरूको नेतृत्व, संगठन र कार्यशैलीमाथि गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। विद्रोहका क्रममा पार्टी कार्यालय, नेताहरूका निजी निवास र सार्वजनिक सम्पत्तिमा भएको आक्रमण, आगजनी र तोडफोडले जनताको असन्तुष्टि र पुराना राजनीतिक संरचनाप्रतिको आक्रोशलाई उजागर गरेको छ।नेकपाका प्रवक्ता खड्गबहादुर विश्वकर्माले जेनजी विद्रोहलाई पुरानो नेतृत्व र कार्यशैलीले अब कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई अगाडि बढाउन नसक्ने प्रमाणका रूपमा व्याख्या गरेका छन्। यो विद्रोहले देश गम्भीर संकटमा रहेको र साम्राज्यवादी–प्रतिक्रियावादी हस्तक्षेप बढ्दै गएको उनको ठम्याइ छ। यही सन्दर्भमा विप्लवले नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्र निर्माणको प्रस्ताव अगाडि सारेका छन्, जसलाई उनले सामाजिक सञ्जालमार्फत पनि स्पष्ट पारेका छन्। उनको भनाइमा, जेनजी विद्रोहले नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्रको वस्तुगत आधार र आवश्यकतालाई बलियो बनाएको छ।विप्लवको नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्र निर्माणको प्रस्तावले नेपालको वामपन्थी आन्दोलनमा नयाँ तरंग ल्याएको छ। यो प्रस्तावले पुराना कम्युनिस्ट दलहरूको नेतृत्व, संगठन र कार्यशैलीमा आमूल परिवर्तनको आवश्यकता औंल्याउँछ। नेकपाले असोज २५–२७ मा बसेको केन्द्रीय समिति बैठकमार्फत यो प्रस्तावलाई औपचारिक रूपमा अगाडि बढाउने तयारी गरेको छ। विप्लवको नेतृत्वमा नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्र बनाउनुको विकल्प नरहेको विश्वकर्माको दाबीले नेकपाको आत्मविश्वास र रणनीतिक दृढतालाई झल्काउँछ।

तर, यो प्रस्ताव कार्यान्वयन गर्न सहज भने छैन। विप्लवले इतिहास र पुराना नेतृत्वलाई बन्धनका रूपमा चित्रण गर्दै अग्रज नेताहरूले यस्ता बन्धन तोड्न तयार हुनुपर्ने बताएका छन्। उनको यो भनाइले माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष प्रचण्डलगायत अन्य वामपन्थी नेताहरूलाई नयाँ नेतृत्व र संरचनामा सहभागी हुन चुनौती दिएको छ। विप्लवको प्रस्तावमा प्रचण्ड सकारात्मक देखिए पनि पूर्ण तयारी नरहेको विश्वकर्माको बुझाइ छ। यो अवस्थाले वामपन्थी एकताको सम्भावनालाई जटिल बनाएको छ।माओवादी केन्द्रले असोज ९–१० मा बसेको केन्द्रीय समिति बैठकमा समाजवादी मोर्चासहित अन्य वामपन्थी दलहरूसँग एकता र ध्रुवीकरणको निर्णय गरेको छ। माओवादीले आफ्नो केन्द्रीय समिति विघटन गरी मंसिरमा विशेष महाधिवेशन गर्ने योजना बनाएको छ, जसले पार्टी पुनर्गठन र एकताको प्रक्रियालाई सँगसँगै अगाडि बढाउने संकेत गर्छ। प्रचण्डको प्रतिवेदनमा राष्ट्रिय स्वाधीनता र लोकतन्त्र संकटमा रहेको उल्लेख गर्दै वामपन्थी एकताको आवश्यकतामाथि जोड दिइएको छ।तर, माओवादीभित्र एकताको सवालमा मतभेद स्पष्ट छ। माओवादीका स्थायी समिति सदस्य ओनसरी घर्तीका अनुसार, केन्द्रीय समितिमा ९५ प्रतिशत नेताहरूले तत्काल एकता गर्नुभन्दा पार्टी पुनर्गठन गरी बलियो बनाउनुपर्ने सुझाव दिएका छन्। यो मतले प्रचण्डको एकता प्रस्तावप्रति आन्तरिक समर्थन कमजोर रहेको संकेत गर्छ। माओवादीका प्रवक्ता अग्निप्रसाद सापकोटाले देश संकटमा रहेको र वृहत् एकता र संयुक्त मोर्चाको आवश्यकता रहेको बताए पनि, प्रचण्डको मनोविज्ञान र माओवादीको आन्तरिक गतिशीलताले तत्काल एकता सम्भव नरहेको देखिन्छ।समाजवादी मोर्चामा आबद्ध माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, नेसपा र अन्य दलहरूबीच सैद्धान्तिक सहमति भए पनि नेतृत्व, संगठनात्मक स्वरूप र मोडालिटीमा कुरा मिल्न बाँकी छ। एकीकृत समाजवादीका नेता बेदुराम भुसालका अनुसार, मार्क्सवाद–लेनिनवादलाई मार्गदर्शक सिद्धान्त र वैज्ञानिक समाजवादलाई कार्यदिशा बनाउने सहमति भएको छ। तर, नेतृत्व र संगठनात्मक संरचनाको सवालमा असहमति कायमै छ। नेसपाले कात्तिक पहिलो साता एकता घोषणा हुने दाबी गरे पनि, माधव नेपाल र विप्लवबीच कुरा नमिल्ने हो भने माओवादीसँग मात्रै एकता हुने सम्भावना पनि उनीहरूले औंल्याएका छन्।

जसपासँग मोर्चाबन्दी र अन्य साना दलहरूसँग ध्रुवीकरणको प्रयास भइरहेको छ, तर यी प्रयासहरू पनि सैद्धान्तिकभन्दा व्यवहारिक कठिनाइले जटिल बनेका छन्। नेतृत्वको मोडालिटी, पार्टीको नाम, झण्डा र चुनाव चिह्नजस्ता विषयमा सहमति हुन बाँकी छ।विप्लवको नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्र निर्माणको प्रस्तावले नेपालको वामपन्थी आन्दोलनलाई नयाँ दिशा दिने सम्भावना बोकेको छ। जेनजी विद्रोहले पुराना नेतृत्व र संरचनाप्रति जनताको असन्तुष्टिलाई उजागर गरेको छ, जसले वामपन्थी दलहरूलाई पुनर्विचार गर्न बाध्य बनाएको छ। तर, यो प्रस्ताव कार्यान्वयन गर्न केही प्रमुख चुनौतीहरू छन् । विप्लवले आफ्नै नेतृत्वमा कम्युनिस्ट केन्द्र बनाउने प्रस्ताव गरेका छन्, तर प्रचण्ड, माधव नेपाललगायत अग्रज नेताहरूले यो प्रस्तावलाई सहजै स्वीकार गर्ने सम्भावना कम छ। माओवादी र एकीकृत समाजवादीभित्र नेतृत्व हस्तान्तरण र पुनर्गठनको बहस चलिरहे पनि विप्लवको नेतृत्व स्वीकार गर्न तयार नरहेको देखिन्छ। माओवादीभित्र एकताको पक्षमा कम समर्थन र पुनर्गठनको पक्षमा बलियो सुझावले प्रचण्डलाई अप्ठ्यारोमा पारेको छ। यस्तै, एकीकृत समाजवादी र नेसपाभित्र पनि संगठनात्मक स्वरूप र नेतृत्वको मोडालिटीमा सहमति जुट्न बाँकी छ। जेनजी विद्रोहले जनताको आक्रोश र परिवर्तनको चाहनालाई उजागर गरेको छ, तर यो आन्दोलनलाई कसरी सम्बोधन गर्ने भन्नेमा वामपन्थी दलहरू स्पष्ट रणनीति बनाउन असफल देखिन्छन्। विद्रोहको ऊर्जालाई संगठित गर्ने र नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्रको आधार बनाउने चुनौती कायम छ। विप्लव र माओवादीले साम्राज्यवादी र प्रतिक्रियावादी हस्तक्षेपको खतरा औंल्याएका छन्। तर, यस्तो हस्तक्षेपको विश्लेषण र त्यसविरुद्ध रणनीति बनाउन दलहरूबीच एकरूपता देखिँदैन।विप्लवको नयाँ कम्युनिस्ट केन्द्र निर्माणको प्रस्ताव र जेनजी विद्रोहले नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा नयाँ सम्भावनाको ढोका खोलेको छ। तर, यो प्रस्तावलाई साकार पार्न नेतृत्वको अहम्, संगठनात्मक मतभेद र सैद्धान्तिक–व्यवहारिक जटिलताहरूलाई समाधान गर्नुपर्ने चुनौती छ। माओवादी, एकीकृत समाजवादी र नेसपाले सैद्धान्तिक सहमति जुटाए पनि नेतृत्व र संगठनात्मक स्वरूपमा कुरा नमिल्दा एकताको प्रक्रिया जटिल बनेको छ।

जेनजी विद्रोहले देखाएको जनताको आक्रोश र परिवर्तनको चाहनालाई सम्बोधन गर्न वामपन्थी दलहरूले पुरानो कार्यशैली र नेतृत्वको बन्धन तोड्नुपर्ने आवश्यकता छ। विप्लवको प्रस्तावले यो बहसलाई अगाडि बढाएको छ, तर प्रचण्ड, माधव नेपाल र अन्य नेताहरूले यो चुनौतीलाई कसरी ग्रहण गर्छन्, त्यसले नै नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनको भविष्य निर्धारण गर्नेछ। तत्कालका लागि, सैद्धान्तिक सहमति र व्यवहारिक कठिनाइबीचको द्वन्द्वले वामपन्थी एकताको बाटोलाई जटिल बनाइरहेको छ।