विमानस्थलमा मानव तस्करी कसरी हुन सक्छ रोकथाम ?

त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा मानव तस्करी रोक्न विशेष ध्यान दिनुपर्छ, किनकि यो नेपालको प्रमुख हवाई प्रवेशद्वार हो र तस्करीका लागि संवेदनशील बिन्दु मानिन्छ। हालैका समाचारअनुसार विमानस्थलको अध्यागमन कार्यालयका प्रमुखलाई मानव तस्करीको सञ्जालसँग जोडिएको आशंकामा अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले नियन्त्रणमा लिएको छ। यस्ता घटनाले विमानस्थलमा भइरहेको कमजोरी र भ्रष्टाचारलाई उजागर गर्छ। मानव तस्करी रोक्न निम्न उपायहरू प्रभावकारी हुन सक्छन्:

१. अध्यागमन प्रणालीमा सुधार

एडभान्स प्यासेन्जर इन्फर्मेशन सिस्टम (एपीएस): अध्यागमन विभागले यात्रुको विवरण उडानअघि नै प्राप्त गर्ने प्रणाली लागू गर्न अध्ययन गरिरहेको छ। यो प्रणालीले शंकास्पद व्यक्तिहरूलाई विमानस्थलमा प्रवेश गर्नुअघि नै पहिचान गर्न सहयोग गर्छ। 

नक्कली राहदानी नियन्त्रण: नक्कली राहदानी र कागजातको प्रयोग रोक्न बायोमेट्रिक्स र डिजिटल प्रणाली लागू गर्नु।

सीसीटीभी र निगरानी: विमानस्थलमा उच्च गुणस्तरको सीसीटीभी र अन्य निगरानी उपकरण जडान गरी निगरानी बढाउनु।

२. कर्मचारीको जवाफदेहीता र तालिम

कडा अनुशासन: भ्रष्टाचार र तस्करीमा संलग्न कर्मचारीलाई कडा कारबाही गर्नु। हालैको अख्तियारको छापाले कर्मचारीको संलग्नता उजागर गरेको छ, जसले माथिल्लो तहको जवाफदेहीता आवश्यक देखाउँछ।

नियमित तालिम: अध्यागमन कर्मचारी र सुरक्षाकर्मीलाई मानव तस्करी पहिचान, शंकास्पद गतिविधि पत्ता लगाउने र अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुसार काम गर्ने तालिम दिनु।

सैन्य उपस्थिति: आवश्यक परे विमानस्थलको सुरक्षामा नेपाली सेना खटाउनु।

३. अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य

सूचना आदानप्रदान: अन्य देशका अध्यागमन र सुरक्षा निकायसँग सूचना साझेदारी गर्नु। उदाहरणका लागि, नेपालबाट बेलायत वा अन्य देशमा तस्करी हुने मार्गहरू पहिचान गर्न अन्तर्राष्ट्रिय सञ्जालसँग सहकार्य गर्नु।

युएसएड र डिफिडजस्ता संस्था: यी संस्थाहरूले नेपालमा मानव तस्करीविरुद्ध परियोजनाहरू सञ्चालन गरिरहेका छन्। यस्ता परियोजनालाई विमानस्थल-केन्द्रित बनाउन सकिन्छ।

४. चेतना र पीडित संरक्षण

यात्रु शिक्षा: विमानस्थलमा यात्रुहरूलाई तस्करीका जोखिमबारे सचेत गराउन सूचना केन्द्र र डिजिटल बोर्ड राख्नु।

हटलाइन र सहायता डेस्क: पीडित वा शंकास्पद गतिविधि देख्ने व्यक्तिका लागि तत्काल सम्पर्क गर्न सकिने हटलाइन र सहायता डेस्क स्थापना गर्नु।

पुनर्स्थापना: तस्करीका पीडितलाई विमानस्थलमा उद्धार गरी आश्रय, कानुनी सहायता र पुनर्स्थापनाको व्यवस्था गर्नु।

५. नीतिगत सुधार र राजनीतिक इच्छाशक्ति

कडा नीति कार्यान्वयन: मानव तस्करीविरुद्धको नीति प्रभावकारी बनाउन गृह मन्त्रालय र अध्यागमन विभागलाई जवाफदेही बनाउनु। हालको घटनाले गृह मन्त्रालयको कमजोरी पनि देखाएको छ।

राजनीतिक हस्तक्षेप रोक्ने: विमानस्थलमा हुने तस्करीमा राजनीतिक संरक्षणको सम्भावनालाई रोक्न पारदर्शी प्रणाली लागू गर्नु।

नेपालको सन्दर्भमा चुनौतीहरू

भ्रष्टाचार: अध्यागमन कार्यालयमा भ्रष्टाचार र तस्करीमा कर्मचारीको संलग्नता प्रमुख समस्या हो।

अन्तर्राष्ट्रिय सञ्जाल: विदेशी गिरोहले नेपालको विमानस्थललाई तस्करीको ट्रान्जिट बनाएको छ, जसले गम्भीर सुरक्षा जोखिम निम्त्याउँछ।

स्रोतको कमी: प्रविधि र जनशक्तिको अभावले निगरानी र अनुसन्धान कमजोर छ।

विमानस्थलमा मानव तस्करी रोक्न प्रविधिको प्रयोग, कर्मचारीको जवाफदेहीता, अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्य, र कडा कानुनी कारबाहीमा जोड दिनुपर्छ। हालैको अख्तियारको छापाले देखाएजस्तै, भ्रष्टाचार र लापरबाही नियन्त्रण गर्न तत्काल सुधार आवश्यक छ। साथै, युएसएडजस्ता परियोजनाबाट सिकेर विमानस्थलमा विशेष निगरानी र पीडित सहायता केन्द्र स्थापना गर्न सकिन्छ। यी कदमले नेपालको विमानस्थललाई तस्करीको केन्द्र बन्नबाट रोक्न सकिन्छ।