जलवायु परिवर्तनले हवाई उडानमा हावाको अस्थिरता बढाउँदै, एयरलाइन्सहरूले अपनाउँदै नयाँ सुरक्षा उपाय
- Oct Fri, 2025
- in बिजिनेस प्रेस
काठमाडौं – जलवायु परिवर्तनका कारण हवाई उडानमा हावाको अस्थिरता (टर्बुलेन्स) बढ्दै गएको छ, जसले यात्रुको सुरक्षा र आराममा ठूलो जोखिम निम्त्याइरहेको छ। एजेन्सी फ्रान्स-प्रेस (एएफपी) को हालैको रिपोर्टअनुसार, पृथ्वीको तापक्रम वृद्धिका कारण टर्बुलेन्सको आवृत्ति र तीव्रता बढ्दै गएको छ। यसले एयरलाइन्सहरूलाई यात्रुहरूलाई लामो समयसम्म सिटबेल्ट लगाउन र केबिन सेवा छिटो समाप्त गर्नेजस्ता नयाँ रणनीति अपनाउन बाध्य बनाएको छ।
हावाको अस्थिरता मौसमसम्बन्धी उडान दुर्घटनाको प्रमुख कारण हो। सन् २००९ देखि २०२४ सम्म अमेरिकी व्यावसायिक उडानहरूमा २०७ जना घाइते भएको तथ्याङ्क छ। एयर युरोपा र सिङ्गापुर एयरलाइन्सका उडानहरूमा भएको गम्भीर टर्बुलेन्सका घटनाहरूले यो समस्यालाई चर्चामा ल्याएको छ। एयर युरोपाको उडानमा ४० यात्रु घाइते भएका थिए भने सिङ्गापुर एयरलाइन्सको उडानमा एक वृद्ध यात्रुको मृत्यु भएको थियो।युनिभर्सिटी अफ सेन्ट थमसका मेकानिकल इन्जिनियरिङ प्राध्यापक जोन अब्राहमका अनुसार, सिटबेल्ट नलगाएका यात्रु र केबिन क्रूहरूमा चोटपटकको जोखिम बढी हुन्छ, तर आधुनिक विमानहरू टर्बुलेन्सको सामना गर्न सक्षम छन्। गम्भीर टर्बुलेन्स, जुन पृथ्वीको गुरुत्वाकर्षणको १.५ गुणा बलको हुन्छ, अमेरिकामा वर्षमा करिब ५,००० पटक हुने गर्छ, जसले उडानपछि विमानको निरीक्षण आवश्यक बनाउँछ। साथै, टर्बुलेन्सले पाइलटहरूलाई उचाइ, मार्ग वा गति परिवर्तन गर्न बाध्य बनाउँदा इन्धन खपत पनि बढ्छ।
टर्बुलेन्स तीन प्रकारका हुन्छन्: कन्भेक्टिभ (बादल वा आँधीबेहरीसँग सम्बन्धित), माउन्टेन वेभ (हिमालमाथिको), र क्लियर-एयर टर्बुलेन्स (सीएटी), जुन अदृश्य र सबैभन्दा खतरनाक हुन्छ। सीएटी सामान्यतः जेट स्ट्रिममा हुन्छ, जुन व्यावसायिक विमानको उचाइ (१०–१२ किलोमिटर) मा तीव्र गतिमा बहने हावाको धारा हो।जलवायु परिवर्तनले उष्ण कटिबन्धीय क्षेत्रहरू उच्च अक्षांशको तुलनामा छिटो तात्दैछन्, जसले जेट स्ट्रिमको गति र हावाको अस्थिरता (विन्ड सियर) बढाउँछ। युनिभर्सिटी अफ रिडिङका वायुमण्डल वैज्ञानिक मोहम्मद फौदादको नेतृत्वमा सन् १९८० देखि २०२१ सम्मको तथ्याङ्क विश्लेषण गर्ने एक अध्ययनले उत्तर एटलान्टिक, उत्तर अमेरिका, पूर्वी एसिया, मध्यपूर्व र उत्तर अफ्रिकामा टर्बुलेन्सको आवृत्ति ६० देखि १५५ प्रतिशतले बढेको देखाएको छ। यो वृद्धि हरितगृह ग्यास उत्सर्जनसँग जोडिएको छ।अर्को अध्ययनमा, इजाबेल स्मिथले प्रति डिग्री सेल्सियस सतहको तापक्रम वृद्धिमा उत्तर एटलान्टिकमा जाडोमा मध्यम सीएटी ९% र गर्मीमा १४% बढ्ने प्रक्षेपण गरेका छन्। परम्परागत रूपमा जाडोमा टर्बुलेन्स बढी हुने गर्थ्यो, तर अब गर्मी र शरद ऋतुमा पनि यो बढ्दैछ। जलवायु परिवर्तनले आँधीबेहरीको आवृत्ति र तीव्रता पनि बढाइरहेको छ, जसले टर्बुलेन्स दुर्घटनालाई थप जटिल बनाउँछ।
एयरलाइन्सहरूले यात्रु र क्रूलाई सुरक्षित राख्न सिटबेल्ट नीतिलाई कडा बनाउँदैछन्, जस्तै: लामो समय सिटबेल्ट लगाउन अनिवार्य गर्ने र केबिन सेवा चाँडै बन्द गर्ने। फौदादले टर्बुलेन्स हटस्पटबाट बच्न उडान मार्ग अनुकूलन र पूर्वानुमानको शुद्धता सुधारमा अनुसन्धान गरिरहेका छन्। नेशनल सेन्टर फर एटमस्फेरिक रिसर्चका वरिष्ठ वैज्ञानिक रोबर्ट शर्मनका अनुसार, हावाको घनत्व र गति परिवर्तन पत्ता लगाउन लेजर प्रयोग गर्ने लिडार (LIDAR) प्रणालीजस्ता नयाँ प्रविधिहरूको परीक्षण भइरहेको छ।तर, मूल समस्याको समाधान हरितगृह ग्यास उत्सर्जन कटौतीमा निर्भर छ। हवाई उद्योगले मानव-प्रेरित तापक्रम वृद्धिको ३.५% हिस्सा ओगट्छ। अन्तर्राष्ट्रिय हवाई यातायात सङ्घ (IATA) का अनुसार, स्वच्छ इन्धनको प्रयोगमा प्रगति निराशाजनक रूपमा ढिलो छ।
जलवायु परिवर्तनले जेट स्ट्रिम र आँधीबेहरीलाई अझ अस्थिर बनाउँदै जाँदा, टर्बुलेन्स हवाई यात्राको लागि ठूलो चुनौती बन्दैछ। सुधारिएको पूर्वानुमान, स्मार्ट मार्ग योजना, र कडा सुरक्षा प्रोटोकलले छोटो अवधिको समाधान दिन सक्छ, तर दीर्घकालीन स्थिरताको लागि हवाई उद्योगको कार्बन उत्सर्जन घटाउनु अनिवार्य छ।
