नेपालीको सुनमोह : तोलाको साढे दुई लाख पुग्दा पनि माग बढ्दो, असोजमा ४०० किलो सुन आयात

काठमाडौं – सुनको मूल्य तोलाको साढे दुई लाख नजिक पुग्दा पनि नेपालीको सुनमोह घटेको छैन। असोजमा मात्र ४०० किलो सुन आयात भएकोमा ९३ किलो मात्र मौज्दात बाँकी छ, जसले गर्दा वाणिज्य बैंकहरू थप सुन आयातको तयारीमा छन्। विशेषगरी काँचो सुन खरिद गर्ने ग्राहकको संख्या बढेको छ।नेपाल सुनचाँदी व्यवसायी महासंघले बुधबार सुनको मूल्य प्रतितोला २ लाख ४८ हजार ९०० रुपैयाँ तोकेको छ, जुन हालसम्मकै उच्च हो। मंगलबार एकैदिन ८,१०० रुपैयाँले बढेर २ लाख ४८,५०० पुगेको मूल्य बुधबार थप ४०० रुपैयाँले बढ्यो। सोमबार यो २ लाख ४०,४०० थियो। भदौ मसान्तमा २ लाख १५,२०० रहेको सुनको मूल्य असोजको २९ दिनमा ३३,७०० रुपैयाँले बढेको छ।छ वर्षअघि २०७६ असारमा सुनको मूल्य ६०,००० हाराहारी थियो। विभिन्न विश्व घटनाक्रमले मूल्य बढ्दै हाल साढे दुई लाख नजिक पुगेको हो। तर, मूल्यवृद्धिसँगै माग पनि उकालो लागेको छ।महासंघका निवर्तमान अध्यक्ष माणिकरत्न शाक्यले सुनको माग बढेको बताए। “मूल्य उच्च हुँदा पनि खपत राम्रो छ। सुनका गरगहनाभन्दा काँचो सुन किन्ने ग्राहक धेरै छन्,” उनले भने। “मूल्य अझै बढ्ने अनुमानले ग्राहकले अहिल्यै किनेर राख्न खोजेका छन्।” यद्यपि, सर्वसाधारणलाई काँचो सुन किन्ने कानुनी अनुमति नभए पनि आन्तरिक कारोबार भइरहेको व्यवसायीहरू बताउँछन्।

नेपाल बैंकर्स संघका अनुसार असोजमा ४०० किलो सुन आयात भएकोमा ९३ किलो मात्र स्टकमा छ। संघका सिइओ अनिल शर्माले भने, “व्यवसायीले माग उच्च रहेको बताएका छन्। हामीले त्यहीअनुसार आयात गरिरहेका छौँ। असोजमा थप २०० किलो कोटाभित्र सुन आयातको तयारी छ।” साउन र भदौमा जम्मा २०१ किलो सुन आयात भएकोमा असोजमा माग ह्वात्तै बढेको उनले बताए।नेपाल राष्ट्र बैंकले गत २४ असोजमा दैनिक आयात सीमा २० किलوبाट २५ किलो पुर्‍याएको छ। विगतमा २० किलो कोटामा पनि पूर्ण आयात नहुने अवस्थामा यो वृद्धिलाई अस्वाभाविक मानिएको छ।अर्थविद् तथा राष्ट्र बैंकका पूर्वकार्यकारी निर्देशक नरबहादुर थापाले सुन अब सर्वसाधारणको पहुँचबाहिर गएको बताए। “केही धनाढ्यले लगानीका लागि सुन किनेका हुन सक्छन्, तर यसले अर्थतन्त्रमा योगदान दिँदैन,” उनले भने। “नेपालीको वार्षिक प्रतिव्यक्ति आम्दानी २ लाख ६,४२४ छ, जुन सुनको मूल्यभन्दा ४२,४७६ कम हो। अब सामान्य नेपालीले सुन किन्न सक्दैनन्।”सुन नेपालमा सांस्कृतिक र सामाजिक रूपमा महत्वपूर्ण छ, तर धनाढ्यहरूले प्रदर्शन र लगानीका लागि खरिद गर्ने प्रवृत्ति छ। यद्यपि, सुनको मूल्यवृद्धिले दैनिक जीवनमा प्रत्यक्ष असर नगर्ने अर्थविद्हरू बताउँछन्, किनकि यो अनिवार्य वस्तु होइन।अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा सुनको मूल्य बढेपछि नेपालमा पनि स्वतः वृद्धि भएको हो। विश्व राजनीति र अर्थतन्त्रमा अनिश्चितता, अमेरिकी नीति, ब्याजदर घट्ने सम्भावना, र युद्धका कारण ठूला लगानीकर्ता र केन्द्रीय बैंकहरूले डलरको सट्टा सुनमा लगानी गरेका छन्। भारत, चीन, र रसियाले अमेरिकी डलर कमजोर बनाउने रणनीतिअनुरूप सुन किनिरहेका छन्।नेपालमा सुनको मूल्य युएई, लन्डन, र अमेरिकाको बजारमा आधारित हुन्छ। महासंघले २०४४ देखि मूल्य निर्धारण गर्दै आएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय मूल्य र नेपालमा डलरको मूल्य गुणन गरी आयात खर्च (ढुवानी, बिमा, सुरक्षा), १०% भन्सार, र ०.५% नाफा जोडेर अन्तिम मूल्य तोकिन्छ। सुनको अभावमा प्रिमियम पनि थपिन्छ।