भिआइपीको 'इगो'ले थला परेको नेपालको उड्डयन क्षेत्र

नेपालको एक मात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल, त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको आगमनका कारण नियमित उडानहरू आधा घण्टाभन्दा बढी समय होल्ड भएको घटनाले हवाई उड्डयन क्षेत्रमा बहस र चिन्ता बढाएको छ। यस किसिमको 'भीभीआइपी' प्रोटोकलले थाई एयर, चाइना क्याथे प्यासिफिक र हिमालयन एयरलाइन्सजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय र स्वदेशी उडानका जहाजहरू आकाशमै होल्ड हुन पुगेका थिए, जसले यात्रुहरूलाई असुविधा मात्र होइन, देशको हवाई सुरक्षा र व्यवस्थापनमा समेत गम्भीर प्रश्न उठाएको छ।विमानस्थलका विज्ञहरूका अनुसार, यो घटनाले त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको छविमा गम्भीर असर पुर्‍याएको छ। सामान्यतया, कुनै पनि विमानस्थलको प्रभावकारिता र विश्वसनीयताको मूल्याङ्कन त्यहाँ हुने उडान-अवतरणको समयबद्धता  र व्यवस्थापनबाट गरिन्छ। जब कुनै भिभिआइपीको आगमनका लागि नियमित उडानहरू रोकिन्छन्, त्यसले अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड र अभ्यासको उल्लंघन भएको सन्देश जान्छ।एक पूर्वविमानस्थल अधिकारीका अनुसार, "विश्वका कुनै पनि विकसित देशमा राष्ट्रप्रमुख वा सरकार प्रमुखको आगमनका लागि अन्य उडानहरूलाई यसरी होल्ड गरिँदैन। भीभीआइपीको आगमनको लागि छुट्टै 'स्लट' वा समय निर्धारण गरिएको हुन्छ, ताकि नियमित उडान प्रभावित नहोस्।" नेपालमा भने सुरक्षाको नाममा सम्पूर्ण हवाई क्षेत्रलाई नै प्रभावित पार्ने गरी उडान रोकिने चलन छ, जसले गर्दा विदेशबाट आउने विमान कम्पनीहरूले नेपालको विमानस्थललाई 'अव्यवस्थित' र 'असुरक्षित' मान्ने जोखिम रहन्छ।

यो घटनाको आर्थिक असर पनि कम छैन। एक हवाई जहाज आकाशमा होल्ड हुँदा त्यसको इन्धन खपत निकै बढ्छ, जसले गर्दा एयरलाइन्स कम्पनीको सञ्चालन खर्चमा वृद्धि हुन्छ। यसबाहेक, समयमै गन्तव्यमा पुग्न नसक्दा यात्रुहरूले भोग्ने असुविधा र त्यसबाट सिर्जित 'चेन रियाक्सन' ले अन्तर्राष्ट्रिय उडान तालिकालाई समेत असर पुर्याउँछ।"एउटा उडान ढिलो हुँदा त्यसको असर अन्य उडानहरूमा पनि पर्छ। यसले विमानस्थलको समग्र व्यवस्थापनमा दबाब सिर्जना गर्छ," एक हवाई विज्ञ बताउँछन्। यस किसिमको अव्यवस्थाले भविष्यमा अन्तर्राष्ट्रिय एयरलाइन्सहरूलाई नेपालमा उडान सञ्चालन गर्न हिचकिचाहट हुन सक्छ।नेपालमा भिभिआइपी सुरक्षा प्रोटोकलको नाममा गरिने यस्ता अभ्यासहरूलाई धेरैले 'राजकीय ठाँट' को रूपमा लिने गरेका छन्। पूर्वप्रशासकहरूका अनुसार, यो अभ्यास हवाई सुरक्षाभन्दा बढी राजनीतिक आडम्बरसँग जोडिएको छ।यो समस्याको समाधानका लागि: १. प्रोटोकलको पुनरावलोकन: सरकारले अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुसार भीभीआइपीको आगमनका लागि नयाँ र वैज्ञानिक प्रोटोकल बनाउनुपर्छ, जसले नियमित हवाई सेवालाई कमभन्दा कम प्रभावित गरोस्। २. पारदर्शिता र पूर्वजानकारी: भीभीआइपीको उडानबारे उडान कम्पनी र यात्रुलाई पूर्वजानकारी दिनुपर्छ, ताकि अनावश्यक होल्डिङको समस्याबाट बच्न सकियोस्। ३. सजगता: राजनीतिक नेतृत्व आफैँ यस्ता विषयमा संवेदनशील हुनुपर्छ र देशको छवि र जनताको सुविधालाई प्राथमिकता दिनुपर्छ।त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थललाई 'बुटिक एयरपोर्ट' बनाउने सरकारी घोषणा चलिरहेका बेला यस्ता घटनाहरूले नेपालको छविमा कालो धब्बा लगाएका छन्। समयमै यो समस्याको समाधान नगरिए नेपालको नागरिक उड्डयन क्षेत्रले थप चुनौतीहरूको सामना गर्नुपर्ने निश्चित छ।