देशव्यापी बन्दै जेन Z आन्दोलन
- Sep Mon, 2025
- in बिजिनेस प्रेस
हालैका दिनमा जेन Z (१९९७ देखि २०१२ को बीचमा जन्मिएका) पुस्ताले नेतृत्व गरेको आन्दोलनले देशको सामाजिक, राजनीतिक र डिजिटल परिदृश्यमा ठूलो तरंग ल्याएको छ। यो आन्दोलन, जसलाई "जेन Z युवाहरू सडकमा!" भनेर पनि चिनिन्छ, विशेषगरी सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्ध, भ्रष्टाचार र सामाजिक असमानताको विरुद्धमा केन्द्रित छ। सेप्टेम्बर ४, २०२५ मा सरकारले फेसबुक, इन्स्टाग्राम, युट्युब, ह्वाट्सएप, र X जस्ता २६ वटा सामाजिक सञ्जाल माथि प्रतिबन्ध लगाएपछि यो आन्दोलनले गति लिएको हो। यो लेखमा हामी यो आन्दोलनको पृष्ठभूमि, कारण, प्रभाव र भविष्यको सम्भावनाहरूको विश्लेषण गर्नेछौं।
जेन Z पुस्ता, जसलाई डिजिटल नेटिभ्स पनि भनिन्छ, इन्टरनेट र सामाजिक सञ्जालको युगमा हुर्किएको पुस्ता हो। नेपालमा यो पुस्ता जनसंख्याको ठूलो हिस्सा (लगभग ५२%) ओगट्छ, र तिनीहरूले प्रविधिको उपयोगमार्फत आफ्ना विचार र असन्तुष्टिहरूलाई व्यक्त गर्ने क्षमता राख्छन्। यो आन्दोलनको उत्पत्ति टिकटक, रेडिट र इन्स्टाग्राम जस्ता प्लेटफर्महरूमा भाइरल भएको "नेपो किड" (Nepo Kid) ट्रेन्डबाट भएको हो, जसले राजनेताहरूका छोराछोरीको विलासी जीवनशैली र आम नागरिकको दैनिक संघर्षलाई तुलना गरेको छ।
यो आन्दोलनले विशेषगरी माइतीघर मण्डला र नयाँ बानेश्वरमा केन्द्रित भएर सेप्टेम्बर ८, २०२५ मा ठूलो प्रदर्शनको रूप लिएको छ। काठमाडौं, पोखरा, वीराटनगर, इनरुवा, धरान लगायतका शहरहरूमा युवाहरूले "अन्तिम क्रान्ति - हामी माथि प्रहार गर्दैछौं" जस्ता नाराहरूसहित सडकमा उत्रिएका छन्। यो आन्दोलनको नेतृत्वविहीन र गैर-राजनीतिक स्वरूपले यसलाई थप शक्तिशाली र प्रामाणिक बनाएको छ, तर यसले केही चुनौतीहरू पनि निम्त्याएको छ।
सरकारले सामाजिक सञ्जाललाई नियमन गर्ने निर्देशिका, २०८० को आधारमा २६ वटा प्लेटफर्महरूमा प्रतिबन्ध लगाएपछि जेन Z पुस्ताको डिजिटल स्वतन्त्रता खोसिएको महसुस भएको छ। टिकटक, भाइबर, र हम्रो पात्रो जस्ता केही प्लेटफर्महरूले मात्र नेपालमा दर्ता गरेका छन्, तर फेसबुक, इन्स्टाग्राम, र युट्युब जस्ता प्रमुख प्लेटफर्महरू बन्द भएका छन्। यो प्रतिबन्धले कन्टेन्ट क्रिएटरहरू, साना व्यवसायीहरू, र डिजिटल उद्यमीहरूको आयस्रोतमा ठूलो असर पारेको छ।
जेन Z ले राजनेताहरूका परिवारको विलासी जीवनशैली र आम नागरिकको आर्थिक कठिनाइलाई तुलना गर्दै भ्रष्टाचारको विरोध गरेको छ। टिकटकमा #PoliticiansNepoBabyNepal जस्ता ह्यासट्यागहरूले नेताहरूका छोराछोरीको विदेशी शिक्षा, महँगा गाडीहरू, र डिजाइनर कपडाहरूलाई जोड्दै प्रश्न उठाएका छन्: "यो सम्पत्तिको स्रोत के हो?" यो ट्रेन्डले विशेषगरी नेपाली कांग्रेसका अध्यक्ष शेर बहादुर देउबा, माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल "प्रचण्ड", र अन्य नेताहरूका परिवारलाई निशाना बनाएको छ। नेपालमा युवाहरूले बेरोजगारी, कमजोर शैक्षिक प्रणाली, र अवसरको अभावको सामना गरिरहेका छन्। धेरै युवाहरू खाडी मुलुकहरूमा कम आयमा काम गर्न बाध्य छन्, जबकि नेताहरूका छोराछोरीले विलासी जीवन बिताइरहेका छन्। यो असमानताले युवाहरूमा आक्रोश बढाएको छ।जेन Z ले परम्परागत राजनीतिक संरचनालाई चुनौती दिँदै डिजिटल मञ्चहरू मार्फत आफ्नो आवाज उठाएको छ। लेखक सुधीर शर्माले यो पुस्ताको भाषा, शैली, र आकांक्षालाई पुरानो राजनीतिक वर्गले बुझ्न नसकेको बताएका छन्।
यो आन्दोलनले नेपालको सामाजिक र :जेन Z को आन्दोलनले भ्रष्टाचार र असमानताको मुद्दालाई रचनात्मक तरिकाले प्रस्तुत गरेको छ। समाजशास्त्री दीपेश घिमिरेका अनुसार, यो पुस्ताले असमानतालाई नेताहरूका छोराछोरीको जीवनशैली र आम नागरिकको दैनिक संघर्षको तुलनामार्फत देखाएको छ।
का9ठमाडौंका मेयर बालेन शाह, अभिनेता मदन कृष्ण श्रेष्ठ, हरि बंश आचार्य, र गायक प्रकाश सापुत जस्ता व्यक्तित्वहरूले यो आन्दोलनलाई समर्थन गरेका छन्। यस्तो समर्थनले आन्दोलनको दायरा फराकिलो भएको छ।
सेप्टेम्बर ८ को प्रदर्शनमा नयाँ बानेश्वरमा प्रदर्शनकारी र प्रहरीबीच झडप हुँदा एक जनाको मृत्यु भएको र ८० जना घाइते भएका छन्। यसले सरकारको रणनीति र मानवअधिकारको अवस्थामाथि प्रश्न उठाएको छ।यो आन्दोलनलाई हङकङ, थाइल्याण्ड, र म्यानमारका युवा आन्दोलनहरूसँग तुलना गरिएको छ, जसले विश्वव्यापी मिडियाको ध्यानाकर्षण गरेको छ।
यो आन्दोलनको नेतृत्वविहीन स्वरूपले यसलाई स्वतन्त्र र प्रामाणिक बनाए पनि, यसले केही जोखिमहरू पनि निम्त्याएको छ। टिकटक प्रयोगकर्ता मिराज ढुंगानाले नेतृत्वविहीन आन्दोलनलाई राजनीतिक दलहरूले हाइज्याक गर्न सक्ने चेतावनी दिएका छन्। साथै, नेपो किड ट्रेन्डले नेताहरूका छोराछोरीलाई निशाना बनाउँदा साइबरबुलिङको जोखिम पनि बढाएको छ।
आन्दोलनको दीर्घकालीन प्रभाव त्यसको गति कायम राख्ने क्षमतामा निर्भर छ। यदि सरकारले युवाहरूको मागलाई बेवास्ता गर्यो भने, यो आन्दोलन बंगलादेश र इन्डोनेसियाका जस्तै ठूलो जनआन्दोलनमा परिणत हुन सक्छ। अर्कोतर्फ, सरकारले सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्ध फुकुवा गर्ने र भ्रष्टाचारविरुद्ध कदम चाल्ने हो भने यो आन्दोलनले सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सक्छ।
नेपालको जेन Z आन्दोलन केवल सामाजिक सञ्जालमाथिको प्रतिबन्धको विरोधमा मात्र सीमित छैन; यो दशकौंदेखिको भ्रष्टाचार, असमानता, र अवसरको अभावविरुद्धको विद्रोह हो। यो पुस्ताले डिजिटल मञ्च र सडक प्रदर्शनको संयोजनमार्फत आफ्नो शक्ति देखाएको छ। यद्यपि, हिंसात्मक झडप र नेतृत्वको अभाव जस्ता चुनौतीहरूले आन्दोलनको भविष्य अनिश्चित बनाएको छ। सरकार र युवाहरूले संवाद र सुधारको बाटो अपनाउने हो भने, यो आन्दोलनले नेपालको लोकतान्त्रिक भविष्यलाई नयाँ दिशा दिन सक्छ।
